Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.
Pęcherz moczowy odpowiada za gromadzenie i wydalanie moczu. Jego budowa oraz silne powiązanie z układem nerwowym pozwalają zachować kontrolę nad oddawaniem moczu. Zobacz, gdzie znajduje się pęcherz i jak działa. Sprawdź, czym różni się u kobiet i mężczyzn.
Co to jest pęcherz moczowy?
Pęcherz moczowy jest workiem mięśniowym, zlokalizowanym w okolicach spojenia łonowego, pełniącym niezwykle istotną rolę w układzie wydalniczym człowieka. Jest to swego rodzaju zbiornik, który odbiera i magazynuje mocz wytwarzany przez nerki w wyniku filtracji krwi, a następnie – po wypełnieniu – usuwa ciecz z organizmu poprzez cewkę.
Pęcherz moczowy jest narządem delikatnym i podatnym na różnego typu infekcje, zwłaszcza u kobiet, co ma związek z budową anatomiczną (m.in. niewielka odległość między ujściem cewki, pochwy i odbytu).
W wyniku zakażeń, przede wszystkim bakteryjnych, występuje wzmożone parcie na mocz, większa częstotliwość mikcji, ból, pieczenie, szczypanie, zmętnienie uryny, krwiomocz możliwe są też objawy ogólnoustrojowe (osłabienie, rozdrażnienie).
Innym typowym problemem zdrowotnym jest kamica pęcherza, a więc schorzenie, którego istotę stanowi powstawanie złogów ze składników znajdujących się w moczu.
Przyczyną występujących dolegliwości mogą być czynniki anatomiczne, powodujące zastój uryny (np. przerost gruczołu krokowego), ale też dieta wysokobiałkowa, przyjmowanie małej ilości płynów (poniżej 1200 ml na dobę), czy picie wody bogato mineralizowanej
Gdzie jest pęcherz moczowy?
Precyzyjna odpowiedź na pytanie, gdzie znajduje się pęcherz moczowy uzależniona jest od płci, co ma bezpośredni związek z budową anatomiczną kobiet i mężczyzn. Narząd ten usytuowany jest w obrębie miednicy, na wysokości spojenia łączącego kości łonowe. Jeśli jest pusty, nie wystaje poza jej obręb, w pełni kryjąc się za spojeniem, natomiast po wypełnieniu wysuwa się ku górze, w stronę brzucha.
W przypadku kobiet zlokalizowany jest przed macicą, a jego dno przylega do pochwy. U mężczyzn tylna ściana pęcherza moczowego przylega do jamy otrzewnowej, bocznie od pęcherza moczowego przebiegają naczynia i nerwy, natomiast tuż poniżej pęcherza znajduje się gruczoł krokowy.
Budowa pęcherza moczowego
Jak wygląda pęcherz moczowy? Pusty przypomina kształtem spłaszczoną piramidę, z wyraźnie zaznaczoną ścianą przednią i tylną, natomiast w miarę wypełniania się cieczą, pęcznieje i staje się coraz bardziej obły. W jego budowie anatomicznej wyróżnia się następujące części:
- szczyt pęcherza moczowego, zwany też wierzchołkiem, od którego ku górze ciągnie się tzw. więzadło pępkowe pośrodkowe – pozbawiona funkcji pozostałość po tzw. moczowniku występującym w okresie życia płodowego;
- trzon – górna ściana, która w naturalny sposób pokryta jest otrzewną, czyli błoną surowiczą wyściełającą brzuch i miednicę. Co ważne – struktura mięśniowa szczytu i trzonu tworzy kluczowy dla funkcjonowania całego układu wydalniczego wypieracz pęcherza moczowego (szczegóły w dalszej części artykułu);
- dno pęcherza moczowego – ściana tylno-spodnia, ograniczona przez ujścia moczowodów i cewki, czyli tak zwany trójkąt pęcherza moczowego;
- szyja – najniżej położona część pęcherza.
Pęcherz zbudowany jest z mięśni gładkich i tkanki łącznej. W przekroju jego ścian wyróżnia się 4 warstwy. Są to:
- Nabłonek przejściowy – wewnętrzna, elastyczna bariera uniemożliwiająca przedostawanie się moczu na zewnątrz. Warstwa ta jest niezwykle silnie aktywna metabolicznie, w istotny sposób wpływając na funkcje pęcherza.
- Blaszka właściwa błony śluzowej, przykrywająca warstwę luźnej tkanki łącznej, także kluczowa dla mechanizmu działania pęcherza.
- Mięsień wypieracz, którego skurcze pozwalają rozpocząć proces wydalania uryny z organizmu.
- Błona surowicza, czyli tkanka łączna pokrywająca pęcherz od zewnątrz.
Grubość ściany pęcherza moczowego jest zmienna i – podobnie jak wielkość całego worka – zależna od stopnia jego wypełnienia. Gdy jest pusty, jego ścianki mają około 10 milimetrów grubości, jednak po rozciągnięciu są nawet 5 razy cieńsze.
Funkcje pęcherza moczowego
Pęcherz jest jednym z kilku narządów układu moczowego, który współtworzą także nerki, moczowody i cewka moczowa, Jego głównym zadaniem jest gromadzenie moczu.
Funkcja pęcherza moczowego w dużej mierze wynika z jego lokalizacji – narząd ten odbiera płyn produkowany w umiejscowionych wyżej nerkach i transportowany w dół tzw. moczowodami.
Dzięki wyposażeniu w wypieracz i zwieracz, pęcherz umożliwia wydalanie moczu w sposób kontrolowany i zależny od woli. Prawidłowe gromadzenie oraz wyprowadzanie moczu na zewnątrz jest niezwykle złożonym procesem, sterowanym przez autonomiczny i somatyczny układ nerwowy na poziomie rdzenia kręgowego, mostu będącego częścią pnia mózgu, śródmózgowia oraz wyższych ośrodków korowych.
Mocz gromadzony jest dzięki relaksacji mięśnia wypieracza oraz na skutek skurczu zwieracza cewki moczowej. Natomiast po wypełnieniu pęcherza następuje szereg reakcji neurologicznych w wyniku których następuje skurcz pęcherza i rozluźnienie zwieracza cewki, efektem czego jest mikcja.
Pojemność pęcherza moczowego
Pojemność pęcherza wynosi u zdrowego człowieka od 250 do 500 mililitrów – rośnie w miarę wypełniania się moczem. W sporadycznych przypadkach objętość może wzrastać do około 1000 mililitrów, a w niektórych stanach chorobowych – nawet do 3-4 litrów.
Ze względu na różnice w budowie anatomicznej, pojemność pęcherza moczowego u mężczyzn jest nieco większa, niż u kobiet. Ma to związek przede wszystkim z usytuowaniem wewnętrznych narządów rozrodczych w ciele kobiety (macica, jajniki, jajowody), siłą rzeczy zajmujących znaczną przestrzeń o obrębie miednicy i jamy brzusznej.
autor: Piotr Brzózka
konsultacja merytoryczna: lek. Konrad Nowak
Bibliografia:
- Paulina J.Błażejewska, Układ wewnątrzwydzielniczy. Układ moczowy, [data dostępu: 16.04.2021.]
- Christopher R. Chapple, Christopher J. Hillary, Anand Patel, Scott A. MacDiarmid, Urodynamika, to proste, 2019, Elsevier Limited, https://edraurban.pl/ssl/book-sample-file/urodynamika-to-proste/pdf/urodynamika.pdf, [data dostępu: 16.04.2021.].
- Tomasz Mutrynowski, Cezary Torz, Piotr Dzigowski, Piotr Radziszewski, Kamica układu moczowego, Medycyna po Dyplomie 2011(20); 8(185).
- Beata Kulik-Rechberger, Paweł Miotła, Tomasz Rechberger, Leczenie zaburzeń funkcjonowania dolnych dróg moczowych w przebiegu wybranych schorzeń neurologicznych u dzieci i dorosłych, Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 4.
