Budowa układu moczowego u mężczyzn i kobiet nieznacznie różni się od siebie. Zobacz, jak wygląda jeden z najważniejszych systemów w organizmie człowieka w zależności od płci. Dowiedz się, jak działa i jaką pełni rolę w organizmie.
Budowa układu moczowego
Układ moczowy składa się z narządów zbierających i odprowadzających z organizmu zbędne produkty przemiany materii. W budowie układu moczowego wyróżnić można:
- nerki,
- moczowody,
- pęcherz moczowy,
- cewkę moczową.
Nerki są organem występującym parzyście na tylnej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa (lewa na wysokości od ostatniego kręgu piersiowego do drugiego lędźwiowego, prawa nieco niżej). Każda z nich składa się z dwóch części, zewnętrzną jest kora, natomiast wewnętrzną jest rdzeń, zbudowany z tak zwanych piramid nerkowych (od 5 do 15). Na szczycie piramid nerkowych znajdują się brodawki nerkowe, w których ulokowane są ujścia cewek zbiorczych, które odprowadzają wytworzony mocz do tzw. układu kielichowo-miedniczkowego nerki. Stąd mocz spływa w dół za pomocą moczowodów – cienkich przewodów, długich na około 25-30 cm.
Następnie trafia do pęcherza. Jest to worek mięśniowy, w którego anatomii wyróżnia się szczyt, trzon, dno i szyję. Dzięki mięśniowi wypieracza pęcherza moczowego, mocz jest opróżniany z jego światła i trafia do cewki moczowej skąd jest transportowany na zewnątrz organizmu.
Funkcje układu moczowego
Podstawowa rola układu moczowego polega na oczyszczaniu organizmu ze zbędnych substancji, w tym niepotrzebnych produktów przemiany materii. Proces ten zachodzi w nerkach, filtrujących krew i wytwarzających mocz, który następnie przemieszcza się przez kolejne elementy układu moczowego aż do jego wydalenia z organizmu przez cewkę moczową. Jednak funkcje układu moczowego nie ograniczają się do tego jednego zadania. System ten pomaga także utrzymywać równowagę kwasowo-zasadową oraz wodno-elektrolitową organizmu. Dzięki temu jest ważnym regulatorem ciśnienia tętniczego. Dodatkowo nerki pełnią funkcję wydzielniczą – w tym właśnie miejscu syntezowane są w znacznych ilościach takie substancje, jak:
- witamina D3, niezbędna do życia, odpowiedzialna za prawidłowe wchłanianie wapnia i fosforu, a co za tym idzie – za właściwą budowę i funkcjonowanie układu kostnego;
- erytropoetyna – hormon pobudzający szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek.
Jak powstaje mocz?
Odpowiedź na pytanie, jak powstaje mocz, jest skomplikowana. W dużym uproszczeniu, proces ten przebiega trójetapowo.
W fazie pierwszej w tzw. kłębuszkach nerkowych część płynnych składników krwi – osocza – przechodzi do kanalików w nerkach. Tak wytwarzany jest mocz pierwotny; jest go dużo, jest bardzo „rozwodniony” i w niczym jeszcze nie przypomina moczu, który ostatecznie wydalamy. Mocz pierwotny składa się głównie z wody oraz substancji, i pożytecznych, i tych szkodliwych, które są w niej rozpuszczone, np. glukoza, witaminy, składniki mineralne, ale także szkodliwy dla nas mocznik, który powstaje w wątrobie. Ten proces nazywamy przesączaniem kłębuszkowym.
Wyobraźmy sobie, że nasze nerki w ciągu doby produkują 150 – 170 litrów moczu pierwotnego, podczas gdy dziennie wydalamy tylko około 1,5 litra moczu ostatecznego. Aby zaoszczędzić niezbędną dla naszego organizmu wodę, mocz pierwotny musi zostać silnie zagęszczony. Dlatego niezbędny jest etap drugi czyli faza resorpcji – polega na wtórnym wchłanianiu wody oraz substancji, które są niezbędne dla naszego organizmu. Mocz ulega znacznemu zagęszczeniu, zmniejsza się też jego objętość.
Na koniec następuje faza sekrecji czyli wydzielania. Do zagęszczonego już moczu wydzielane są substancje nam zbędne lub dla nas szkodliwe – tak powstaje mocz ostateczny. W takiej formie opuszcza on nerki, trafia do moczowodów i pęcherza moczowego, aż w końcu przez cewkę moczową jest wydalany z organizmu.
Układ moczowy żeński i męski
Układ moczowy męski i żeński pełnią podobne role, ale różnią się nieco budową, szczególnie w obrębie końcowego fragmentu, czyli cewki moczowej. Ma to związek ze specyficzną anatomią obu płci i rozlokowaniem innych organów w ciele.
Męski układ moczowy łączy się z płciowym na odcinku cewki. W tym przypadku przewód ten spełnia podwójną rolę – odprowadza na zewnątrz mocz, ale też ejakulat, czyli zawierającą plemniki mieszaninę wydzielin z gruczołu krokowego, jąder i innych narządów rozrodczych. Męska cewka przechodzi przez prącie i znajduje ujście na szczycie żołędzi, dlatego jest dłuższa, niż żeńska – ma około 15-20 centymetrów.
Budowa układu moczowego żeńskiego jest inna – w żadnym momencie nie łączy się on z układem rozrodczym, choć w wielu miejscach przylega do niego, stąd np. możliwość przenoszenia różnego typu infekcji, czy innych wzajemnych oddziaływań. W tym przypadku ujście cewki znajduje się w przedniej części sromu, pomiędzy łechtaczką, a wejściem do pochwy. Jest ona wyraźnie krótsza – liczy zazwyczaj około 5 centymetrów, a także nieco szersza.
Żeński układ moczowy od męskiego różni się położeniem pęcherza moczowego, co związane jest z obecnością specyficznych dla tej płci narządów płciowych, zajmujących przestrzeń w obrębie jamy brzusznej. Organ ten znajduje się między spojeniem łonowym, a macicą i kanałem pochwy, podczas gdy u mężczyzn – między spojeniem a odbytnicą.
autor: Piotr Brzózka
konsultacja merytoryczna: lek. Konrad Nowak
Bibliografia:
- Barbara Madej-Czerwonka, Monika Cendrowska-Pinkosz, Układ moczowy człowieka, data dostępu: 23.07.2021.
- Paulina J.Błażejewska, Układ wewnątrzwydzielniczy. Układ moczowy, data dostępu: 16.04.2021.
