Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.
USG układu moczowego pozwala zdiagnozować między innymi kamicę nerek oraz pęcherza, a także wiele innych schorzeń i zaburzeń. Na czym polega badanie? Jak się do niego przygotować? Jakie są wskazania i przeciwwskazania?
USG układu moczowego – na czym polega badanie?
USG dróg moczowych jest nieinwazyjnym badaniem obrazującym ewentualne nieprawidłowości w obrębie nerek, pęcherza, moczowodów, a u mężczyzn także gruczołu krokowego, czyli prostaty.
Wykonywane jest za pomocą specjalnej głowicy, która emituje fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości (ultradźwięki), odbijające się od tkanek wewnątrz ustroju, a następnie przetwarzane w obraz widoczny na monitorze. Standardowe badanie układu moczowego (w tym na przykład USG pęcherza) przeprowadza się przez powłoki skórne – sonda przykładana jest do ciała w dolnym obszarze brzucha.
Podobnie z punktu widzenia pacjenta wygląda specjalistyczne badanie, jakim jest USG Doppler tętnic nerkowych. Wyjątek stanowi USG cewki moczowej, czyli tak zwana uretrosonografia. W tym przypadku u kobiet sondę przykłada się w okolicach sromu lub wprowadza do pochwy, u mężczyzn zaś badanie odbywa się poprzez przyłożenie głowicy do prącia lub podstawy moszny, a także przez odbyt.
USG dróg moczowych jest badaniem, które wykonuje się rutynowo i kontrolnie, ale też w związku z podejrzeniem różnego typu schorzeń i zaburzeń, zwłaszcza jeśli niepokojące lub niejednoznaczne okażą się wyniki przeprowadzonych wcześniej laboratoryjnych analiz moczu.
Nie wiąże się ono z promieniowaniem (tak jak RTG), nie jest też w żaden inny sposób niebezpieczne dla organizmu. Nie są znane żadne jego powikłania, dlatego może być powtarzane tak często, jak jest to potrzebne.
Wskazania do USG układu moczowego
Co wykrywa USG układu moczowego? Między innymi kamicę nerek czy pęcherza, niedrożność moczowodów, zmiany upośledzające czynności nerek, zwężenie tętnicy nerkowej, wodonercze (zastój moczu), torbiele i guzy. Badanie USG układu moczowego u mężczyzn po 40. roku życia każdorazowo i rutynowo powinno uwzględniać także ocenę gruczołu krokowego, w tym jego wielkości i położenia. Diagnostykę tę prowadzi się pod kątem ewentualnego przerostu lub nowotworu.
Wskazaniem do wykonania USG dróg moczowych są:
- nieprawidłowe wyniki badania moczu;
- krwiomocz, wielomocz, częstomocz, częste oddawanie moczu w nocy;
- bóle w podbrzuszu, zwłaszcza w czasie oddawania moczu;
- ból w okolicy lędźwiowego odcinka kręgosłupa;
- zmiana w wyglądzie, konsystencji i woni moczu (np. zmętnienie);
- wyczuwalne opory w trakcie badania brzucha przez lekarza
Jeśli chodzi o przeciwwskazania, te praktycznie nie istnieją. USG dróg moczowych może być wykonywane bezpiecznie nawet u kobiet w ciąży. Wyjątek stanowią niekiedy badania wykonywane przez pochwę lub odbyt – indywidualnej oceny ewentualnych zagrożeń powinien dokonać zlecający je lekarz.
Przygotowanie do USG układu moczowego
Ile wypić wody przed USG pęcherza? Czy należy przyjść na USG układu moczowego na czczo? To pytania często zadawane przez pacjentów. Badanie to, choć nieinwazyjne, nie jest bowiem wykonywane „z marszu”, a przed jego wykonaniem niezbędne jest zastosowanie się do kilku zaleceń. Uwaga: w przypadku USG układu moczowego, przygotowanie zależy od metody i przyjętych praktyk diagnostyki, dlatego o szczegółowe wytyczne warto poprosić w danej poradni/klinice, w której badanie będzie wykonywane. Inne są wymagania w przypadku standardowego badania przez powłoki skórne, a inne, jeśli chodzi USG przez pochwę lub odbyt.
Jeśli chodzi o zwykłe badanie przez powłoki skórne, większość placówek medycznych zaleca:
- mniej więcej 2 godziny przed badaniem wypić 1litr wody, najlepiej źródlanej, niegazowanej;
- po wypiciu wody po wypiciu wody nie oddawać moczu, ale nie dopuszczać też do bardzo dużego przepełnienia pęcherza moczowego;
- w ciągu 3 dni przed badaniem stosować lekką dietę, unikać potraw tłustych, smażonych, ciężkostrawnych.
Przystępując do USG nie trzeba wprawdzie bezwzględnie być na czczo, lecz zaleca się powstrzymanie od jedzenia przez kilka godzin poprzedzających badanie. Jeśli więc jest ono wykonywane rano, w praktyce de facto i tak oznacza to zakaz przyjmowania pokarmów rano, po przebudzeniu. To samo tyczy się palenia papierosów oraz żucia gumy. Dodatkowo pacjenci cierpiący na wzdęcia często są proszeni, by przez 2-3 dni przyjmować środki ułatwiające pozbycie się gazów jelitowych (na przykład symetykon).
W przypadku USG transwaginalnego (przez pochwę) przygotowanie nie wymaga napełnienia pęcherza – wręcz przeciwnie, powinien on być całkowicie opróżniony. Jeśli natomiast zachodzi potrzeba wykonania USG transrektalnego (przez odbyt), niezbędne jest wykonanie wlewu w celu oczyszczenia jelit na 2-3 godziny przed badaniem.
Jak wygląda badanie USG układu moczowego?
Na czym polega USG układu moczowego? Jak wygląda badanie? W przypadku rutynowej procedury pacjent odsłania dolną część brzucha i układa się w pozycji wskazanej przez lekarza – najczęściej na wznak, przy czym zazwyczaj sposób ułożenia ciała zmienia się w trakcie badania kilkukrotnie.
Po pokryciu skóry specjalnym żelem, lekarz umieszcza na jej powierzchni głowicę i zaczyna wykonywać delikatne ruchy we wszystkich kierunkach. Jest to całkowicie bezbolesne, jedynie część pacjentów może odczuwać delikatny dyskomfort w związku z mocniejszym naciskiem w niektórych momentach badania.
Obraz powstający w wyniku przetworzenia odbijających się fal ukazuje się na monitorze w czasie rzeczywistym, lekarz na bieżąco może więc oceniać stan pacjenta.
Badanie trwa od kilku do kilkunastu minut. Nieco dłużej, jeśli wykonywane jest dwukrotnie – pierwszy raz z pełnym pęcherzem, a drugi po jego opróżnieniu. Procedura taka stosowana jest w sytuacji, gdy lekarz chce ocenić, czy pęcherz opróżnia się w całości.
autor: Piotr Brzózka
konsultacja merytoryczna: lek. Konrad Nowak
Bibliografia:
- Janusz F. Tyloch, Magdalena Maria Woźniak, Andrzej Paweł Wieczorek,
Standardy badań ultrasonograficznych Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego – aktualizacja. Badanie nerek, moczowodów oraz pęcherza moczowego, J Ultrason 2013; 13. - USG układu moczowego, [data dostępu 20.04.2021]
